Sprzedaż towaru nieuczciwemu nabywcy – co wtedy z podatkiem VAT?
W praktyce biznesowej niestety niekiedy pojawia się sytuacja, że przedsiębiorca dokona sprzedaży towaru nieuczciwemu nabywcy- mówiąc wprost- oszustowi. Podmiot ten, posługując się fałszywymi danymi (np. podszywanie się pod innego kontrahenta), nabędzie towar, a po jego wydaniu nie dokona zapłaty. Co wtedy zrobić na gruncie podatku VAT?
Na początek trzeba wspomnieć, że zgodnie z ustawą podatkiem VAT opodatkowana jest m.in. odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju, eksport oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT). Jako dostawę rozumieć tu należy „przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel” (por. art. 7 i art. 13 ustawy o VAT).
Czy zatem w przypadku przekazania towaru oszustowi, możemy mówić o „przeniesieniu prawa do rozporządzania towarem jak właściciel”?
Jako podstawę, na którą obecnie powołują się organy podatkowe oraz KSE, należy podać wyrok TSUE z 8 lutego 1990 r. w sprawie C-320/88, w którym jako „przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel” rozumie się każde przeniesienie majątku, upoważniające drugą stronę do rozporządzenia majątkiem, jak gdyby była ona jej właścicielem- nawet jeśli nie dojdzie do przeniesienia praw własności.
Przykładowo, w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 25 czerwca 2024 r., nr 0112-KDIL1-3.4012.363.2021.22.KK przeczytamy, że w kontekście przeniesienia prawa własności, powinniśmy mieć tu na myśli „ własność ekonomiczną”, przy czym „czynności przejścia własności ekonomicznej nie musi towarzyszyć przejście własności w sensie prawnym. (…) kluczowym elementem jest przeniesienie, w istocie rzeczy, praktycznej kontroli nad rzeczą i możliwości dysponowania nią. (…)”
Organy podatkowe stoją więc na stanowisku, że również w przypadku dostawy towarów nieuczciwemu kontrahentowi dostawa towarów miała miejsce, a zatem powinna zostać opodatkowana podatkiem VAT. Nie ma tu znaczenia również brak płatności za towar, gdyż ustawa o VAT nie uzależnia opodatkowania czynności od otrzymania zapłaty.
Inne jest natomiast stanowisko sądów administracyjnych. Przykładowo, w wyroku WSA w Łodzi z 21 września 2023 r., sygn. akt I SA/Łd 553/23 możemy się spotkać ze stwierdzeniem, że o dostawie towaru możemy mówić tylko wtedy, gdy po stronie dostawcy istniała wola przekazania „władztwa nad rzeczą” kontrahentowi (czyli zawarcia transakcji), co w przypadku przekazania towaru oszustowi nie jest spełnione.
Czasopisma branżowe, przychylają się do stanowiska sądów administracyjnych, czyli do podejścia, że wydanie towaru nieuczciwemu kontrahentowi nie powinno być traktowane jako dostawa towarów, a zatem nie powinno zostać opodatkowane podatkiem VAT. Przy takim podejściu, możliwe byłoby wystawienie faktury korygującej, „zerującej” wcześniejszą transakcję. Trzeba jednak podkreślić, że nie jest to praktyka zgodna z interpretacją organów podatkowych.