Amortyzacja wartości firmy

Wartość firmy, określana często angielskim terminem goodwill, jest jednym z najbardziej specyficznych składników wartości niematerialnych i prawnych. Pojawia się wyłącznie w szczególnych przypadkach – głównie w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Jej istnienie oraz możliwość amortyzacji wartości firmy mają zarówno bilansowe, jak i podatkowe konsekwencje. Przepisy – w szczególności ustawa o CIT – ściśle regulują sytuacje, w których wartość firmy podlega amortyzacji.

W niniejszym artykule wyjaśnimy:

czym jest wartość firmy i kiedy powstaje,
w jakich przypadkach możliwa jest jej amortyzacja,
jakie są konsekwencje podatkowe dodatniej i ujemnej wartości firmy,
jak należy ustalić wartość początkową dla celów amortyzacyjnych.

Amortyzacja wartości firmy to proces rozłożenia na czas określony dodatniej wartości powstałej w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Zgodnie z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, wartość firmy stanowi wartość niematerialną i prawną, która – o ile została nabyta odpłatnie – podlega amortyzacji metodą liniową przez okres nie krótszy niż 60 miesięcy. Amortyzacji dokonuje się wyłącznie od wartości początkowej, czyli dodatniej różnicy między ceną nabycia przedsiębiorstwa a wartością godziwą aktywów netto przejmowanego podmiotu. Warto zaznaczyć, że ujemna wartość firmy (gdy cena nabycia jest niższa niż wartość rynkowa składników majątkowych) nie może być amortyzowana, lecz rozliczana jest bilansowo jako przychód przyszłych okresów.

Szukasz biura rachunkowego, które zadba o kwestie księgowe i finansowe Twojej firmy? Sprawdź co mamy Ci do zaoferowania w Biurze EFEKTA!

Czym jest wartość firmy?

Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) a wartością rynkową składników majątkowych wchodzących w jego skład w dniu transakcji. Mówiąc prościej: jeśli przedsiębiorca kupuje firmę drożej, niż wynosi suma wartości jej aktywów netto, to nadwyżka ta staje się tzw. wartością firmy.

Zgodnie z art. 16g ust. 2 ustawy o CIT, wartość początkową wartości firmy stanowi dodatnia różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa a wartością rynkową składników majątkowych.

Przykład:

Cena nabycia przedsiębiorstwa: 2 000 000 zł
Wartość rynkowa składników majątkowych (aktywa netto): 1 700 000 zł
Wartość firmy (goodwill): 300 000 zł

W takim przypadku wartość firmy została nabyta i może być ujęta w księgach rachunkowych oraz amortyzowana – o ile spełnione zostaną pozostałe warunki ustawowe.

Amortyzacja wartości firmy w świetle ustawy o CIT

Zgodnie z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, amortyzacji podlega wartość firmy niezależnie od przewidywanego okresu jej używania, jeśli powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze:

kupna,
przyjęcia do odpłatnego korzystania (np. leasing finansowy),
wniesienia do spółki na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji.

Warunkiem jest, aby nabycie miało charakter odpłatny, a cena była określona w pieniądzu – zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dotyczącymi umowy sprzedaży (art. 535 §1 Kodeksu cywilnego).

Kiedy wartość firmy nie podlega amortyzacji?

Z kolei art. 16c pkt 4 ustawy o CIT stanowi, że wartość firmy, która powstała w inny sposób, nie podlega amortyzacji. Przykładem może być świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum), w ramach którego spółka przejmuje ZCP w zamian za umorzenie zobowiązania.

Zatem tylko nabycie w drodze sprzedaży, leasingu finansowego lub aportu daje podstawę do amortyzowania wartości firmy.

Amortyzacja wartości firmy a koszt uzyskania przychodu

Aby amortyzacja wartości firmy mogła zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodu, musi spełniać rygory określone w przepisach podatkowych, w szczególności w art. 15 ust. 6 ustawy o CIT. Tylko odpisy amortyzacyjne dokonane zgodnie z art. 16a–16m ustawy, a więc od prawidłowo ustalonej wartości początkowej firmy (wynikającej z odpłatnego nabycia), mogą być uznane za koszty podatkowe.

Odpisy dokonywane w ramach rachunkowości, które nie spełniają warunków podatkowych (np. dotyczące wewnętrznie wytworzonej wartości firmy), nie będą stanowiły kosztu podatkowego.

W konsekwencji, przedsiębiorca powinien każdorazowo upewnić się, że nabyta wartość firmy została wprowadzona do ewidencji zgodnie z przepisami ustawy o CIT, a amortyzacja została rozpoczęta dopiero po przyjęciu jej do użytkowania.

Dodatnia i ujemna wartość firmy – znaczenie podatkowe

Dodatnia wartość firmy

Jeśli cena nabycia przewyższa wartość rynkową składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, powstaje dodatnia wartość firmy. Tylko ta wartość stanowi wartość początkową do celów amortyzacji podatkowej.

Zgodnie z art. 16m ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, okres amortyzacji wartości firmy wynosi 60 miesięcy, co oznacza, że maksymalna stawka amortyzacji to 20% rocznie, przy zastosowaniu metody liniowej.

Ujemna wartość firmy

W przypadku, gdy cena nabycia jest niższa od wartości rynkowej aktywów netto – mamy do czynienia z tzw. ujemną wartością firmy. Taka sytuacja nie pozwala na amortyzację podatkową – ma ona wyłącznie charakter bilansowy.

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, ujemna wartość firmy podlega rozliczeniu jako przychód międzyokresowy, a nie jako składnik wartości niematerialnych i prawnych.

Odpisy amortyzacyjne i ich ujęcie podatkowe

Odpisy amortyzacyjne od dodatniej wartości firmy, dokonane zgodnie z przepisami ustawy o CIT, stanowią koszt uzyskania przychodu.

Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o CIT, kosztem uzyskania są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, o ile są dokonywane zgodnie z art. 16a–16m ustawy.

W praktyce oznacza to, że:

odpisy muszą być zgodne z obowiązującą metodą (tu: liniową, 20% rocznie),
amortyzacja musi dotyczyć nabytej wartości firmy, a nie utworzonej wewnętrznie.

Kiedy nie można amortyzować wartości firmy?

Nie można amortyzować wartości firmy, jeśli:

nie powstała w wyniku czynności sprzedaży, leasingu lub aportu,
została uzyskana w wyniku świadczenia niepieniężnego (np. datio in solutum),
nie występuje dodatnia różnica między ceną a wartością aktywów,
wartość została wytworzona wewnętrznie (np. renoma powstała organicznie w czasie działalności firmy).

Przykład:

Spółka B spłaca pożyczkę wobec spółki A poprzez przekazanie jej zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W świetle art. 453 kc jest to świadczenie w miejsce wykonania. Choć formalnie przekazano ZCP, nie dochodzi do nabycia za cenę pieniężną. Zatem wartość firmy, która mogłaby powstać w wyniku tej transakcji, nie może zostać zamortyzowana podatkowo.

Bilansowe ujęcie wartości firmy

W kontekście rachunkowości, amortyzacja wartości firmy również podlega regulacjom. Zgodnie z art. 44b ust. 10 ustawy o rachunkowości, okres amortyzacji powinien być dostosowany do przewidywanego okresu użyteczności ekonomicznej wartości firmy. Jeśli nie można go wiarygodnie ustalić, okres ten nie może przekroczyć 5 lat.

Z kolei podatkowo wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa i amortyzacja musi być rozłożona na dokładnie 60 miesięcy, bez możliwości skrócenia tego terminu.

Podsumowanie – kiedy amortyzacja wartości firmy jest możliwa?

Kryterium	Czy amortyzacja wartości firmy jest możliwa?
Nabycie za gotówkę (kupno przedsiębiorstwa lub ZCP)	✅ Tak
Nabycie w leasingu finansowym	✅ Tak
Wniesienie aportem zgodnie z przepisami o komercjalizacji	✅ Tak
Wytworzenie wewnętrzne	❌ Nie
Świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum)	❌ Nie
Ujemna wartość firmy	❌ Nie (rozliczenie przychodów międzyokresowych)

Wnioski dla przedsiębiorców

Dla przedsiębiorców planujących nabycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, znajomość przepisów dotyczących amortyzacji wartości firmy jest kluczowa. Prawidłowe określenie ceny nabycia oraz wartości rynkowej składników majątkowych pozwala ustalić, czy powstała dodatnia wartość firmy, którą można amortyzować.

Należy jednak pamiętać, że:

amortyzacji podlega wyłącznie dodatnia wartość firmy,
musi ona powstać w wyniku jednej z dopuszczalnych form nabycia (kupno, leasing, aport),
tylko odpisy amortyzacyjne dokonane zgodnie z przepisami ustawy o CIT stanowią koszt uzyskania przychodu,
brak zgodności z warunkami ustawowymi może skutkować brakiem możliwości zaliczenia amortyzacji do kosztów podatkowych.

Dla skutecznego zarządzania aktywami i strategii finansowej firmy, wartość firmy powinna być analizowana nie tylko przez pryzmat bilansowy, ale również podatkowy, gdyż może stanowić istotny element wpływający na wynik finansowy i zobowiązania podatkowe jednostki.

Amortyzacja firmy? Zaufaj specjalistom z Biura Rachunkowego EFEKTA

Proces ustalania i rozliczania amortyzacji wartości firmy bywa skomplikowany – wymaga znajomości przepisów ustawy o CIT, poprawnego wyliczenia wartości początkowej oraz zgodnego z prawem ujęcia odpisów amortyzacyjnych. Jeżeli nie masz pewności, czy Twoja firma spełnia warunki do amortyzacji goodwill, skorzystaj z pomocy profesjonalistów.

Biuro Rachunkowe EFEKTA oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie księgowości i podatków, pomagając przedsiębiorcom bezpiecznie i efektywnie rozliczać inwestycje, w tym wartości niematerialne i prawne. Z nami masz pewność, że wszystko zostanie wykonane zgodnie z przepisami.

Kompleksowo zajmujemy się księgowością dla spółek, a oprócz tego oferujemy również księgowość firm transportowych oraz doradztwo podatkowe.

Chcesz wiedzieć więcej?

Chcesz zlecić nam prowadzenie księgowość spółki z o.o.? W celu uzgodnienia szczegółów skontaktuj się z nami mailowo:

biuro@efekta.waw.pl

lub dowiedz się więcej na stronie naszego biura rachunkowego EFEKTA.

Chcesz zadzwonić?

Jeśli chcesz porozmawiać telefonicznie, zapraszamy do kontaktu:

+48 22 403 40 98
+48 604 501 507

FAQ – Amortyzacja wartości firmy

1. Co to jest wartość firmy i kiedy powstaje?

Wartość firmy powstaje w sytuacji, gdy cena zapłacona za nabycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jest na poziomie wyższym niż wartość rynkowa składników majątkowych wchodzących w jego skład. W takim przypadku mówimy o dodatniej wartości firmy w rozumieniu przepisów ustawy o CIT. Wartość ta odzwierciedla czynniki niematerialne, takie jak renoma, know-how czy baza klientów.

2. Jak ustala się wartość firmy dla celów amortyzacji?

Ustalenia wartości firmy dokonuje się poprzez porównanie ceny nabycia z wartością godziwą aktywów netto przejętej jednostki. Zgodnie z ustawą o CIT, wartość firmy to dodatnia różnica między ceną nabycia a wartością godziwą aktywów (zgodnie z art. 16g ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych).

3. Czy wartość firmy może być ujemna?

Tak, jeśli cena nabycia przedsiębiorstwa jest niższa niż wartość godziwa aktywów spółki przejmowanej, powstaje nabyta ujemna wartość firmy. Nie stanowi ona wartości niematerialnej i prawnej – nie może być amortyzowana i podlega innemu rozliczeniu bilansowemu, najczęściej jako przychód przyszłych okresów.

4. Czy wartość firmy podlega amortyzacji?

Tak, wartość firmy podlega amortyzacji metodą liniową, ale tylko wtedy, gdy została nabyta w drodze kupna, leasingu finansowego lub aportu – zgodnie z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT. Amortyzacji wartości firmy powstałej w inny sposób (np. wytworzonej wewnętrznie) nie przewiduje się.

5. Jak długo można amortyzować wartość firmy?

Okres amortyzacji wynosi zawsze 60 miesięcy (5 lat), niezależnie od przewidywanego okresu jej używania. Odpisy amortyzacyjne od wartości firmy są dokonywane metodą liniową, w równych ratach, zgodnie z przepisami ustawy o CIT.

6. Od jakiej wartości dokonuje się odpisów amortyzacyjnych?

Odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy dokonuje się od wartości początkowej, która – zgodnie z art. 16g ust. 2 ustawy o CIT – stanowi dodatnia różnica między ceną nabycia a wartością godziwą aktywów przejętej jednostki. W praktyce oznacza to, że wartość początkową firmy stanowi dodatnia różnica pomiędzy tymi dwoma kwotami.

7. Czy amortyzacja wartości firmy jest kosztem uzyskania przychodu?

Tak, ale tylko jeśli została dokonana zgodnie z przepisami ustawy o CIT. Odpisy amortyzacyjne dokonywane od ustalonej wartości początkowej firmy mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, o ile są zgodne z art. 16a–16m ustawy o CIT.

8. Jak ująć wartość firmy w księgach rachunkowych?

Wartość firmy wprowadzono do ewidencji jako część wartości przedsiębiorstwa, jeśli powstała w wyniku zakupu. Jej ujęcie następuje na podstawie wyceny przeprowadzonej metodą nabycia, gdzie sumuje się wartości godziwe aktywów spółki przejmowanej i wartości księgowej aktywów spółki przejmującej. Wówczas można rozpocząć dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej.

9. Jak określić wartość godziwą aktywów netto przy nabyciu?

Określenie wartości godziwej aktywów wymaga zastosowania uznanych metod wyceny (np. przez rzeczoznawcę majątkowego). Wartość godziwa aktywów netto to wartość aktywów pomniejszona o zobowiązania – wykorzystywana do ustalania wartości firmy i określenia jej podatkowej wartości początkowej.

10. Czy każda wartość firmy może być amortyzowana?

Nie. Tylko nabytą i wycenioną wartość firmy, która spełnia warunki z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, można amortyzować. Wartości wewnętrznie wytworzone, powstałe poza transakcją nabycia, nie mogą być uznane za wartości niematerialne i prawne i nie podlegają amortyzacji.